مقدمه
مبارزه با آفات و بيماريهاي گردو به علت بزرگ بودن اين درخت مشكل است زيرا سمپاشي تمام درخت به سختي انجام مي شود. كاشت درختان پيوندي، استفاده از پايه هاي پا كوتاه، ترييت وهرس و انتخاب ارقامي كه بطور جانبي محصول مي دهند موجب كاهش اندازه درخت شده و بطور محسوسي سمپاشي وبرداشت ميوه را آسانترمي كند. تدابير بهداشتي تاثير زيادي در كنترل آفات و بيماريها دارد ولي اغلب اين تدابير فراموش مي شوند. تدابير بهداشتي شامل كاشت درختان سالم جلوگيري از انتقال آفات و بيماريها ا زطريق ادوات هرس وساير وسايل كاشت ،هرس برگهاوشاخه هاي بيمار وسوزاندن آنها است.نهالها همچنین قبل از كاشت بايد در نهالستان از نظر آفات و بيماريها بررسي شوند.

الف : آفات گردو
– كرم گردو laspeiresia pomonela
كرم گردو (كارپوكاپس)پروانه اي است كه لاروآن به اغلب ميوه هاي دانه دار بطور اعم و به گردو بطور اخص حمله مي كندوخسارت آن گاهي تا ۳۰% محصول را نابود مي سازد.پروانه اين حشره در اواخر ارديبهشت و اواخر خرداد ظاهر مي شود.ابتدا از محل گلگاه وارد ميوه هاي در حال رشد شده و باعث ريزش آنها مي شود. لارو نسل دوم در حدود مرداد ماه به رغم خشبي شدن پوست گردو از ناحيه دم ميوه وارد مي شود و با تغذيه از مغز گردو در گردو تكامل مي يابد و مغز گردو را از بين مي برد.
مبارزه:
براي تعين زمان سمپاشي از تله هاي فرموني كه در اديبهشت ماه كار گذاشته مي شوند مي توان استفاده كرد .براي مبارزه با اين آفات مي توان از ديازينون يا كارباريل به غلظت ۲ در هزار استفاده نمود.

۲-كرم ميوه Paramyelois transitella :
بر خلاف كرم گردوكه فقط يك لارو در داخل ميوه هاي آلوده وجود دارد در صورت حمله اين آفت چندين لارودر داخل يك ميوه مشاهده مي شود. لارو نسل اول و دوم در طول بهار و تا بستان به ميوه ها خسارت ديده و موميايي شده حمله مي كند،ولي لارو نسل سوم از طريق پوست سبز ترك خورده خسارت زيادي به مـــــيوه ها وارد مي كند.
مبارزه :
۱-حذف ميوه هاي موميايي شده ۲-مبارزه با كرم گردو كه زمينه را براي فعاليت اين آفت فراهم مي كند ۳-مبارزه با بلايت گردو۴-برداشت سريع ميوه ها پس از ترك برداشتن پوست سبز ۵- تيمار ميوه هاي با سموم گازي

۳-مگس پوست خوار ميوه گردو rhagoletis cingulata

مگس پوست خوار ميوه گردو از بافت تازه پوست سبز ميوه تغذيه كرده و فقط به ارقام ميان رس ودير رس خسارت مي زند.اين آفت درروي پوست ميوه لكه هايي ايجاد مي كند كه اين نوع ميوه ها براي عرضه به بازار منا سب نمي باشد .در اثر خسارت اين آفت در پوست سبز ميوه هاي آلوده ترك ايجاد نمي گرددودر نتيجه برداشت مشـكل مي شود .باقيمانده ميوه هاي آلوده در روي درخت موجب حمله جدي Paramyelois transitella نيز مي گردد.
مبارزه : استفاده به موقع از حشره كش ها.

۴-شپشك گردو alcidodes porrectirostris شپشك هاي ماده تخمهاي خود را در روي ميوه مي گذارد. پس از تفريخ تخم،لاروها از قسمت هاي داخلي و مغز تغذيه كرده و موجب ريزش ميوه هاي نارس مي شوند سپس وارد مرحله شفيرگي شده وبعد شپشكهاي بالغ از ميوه خارج مي شوند و از گلبرگها و شاخه هاي ظريف تغذيه مي كند. حشرات بالغ به طول ۹ تا ۱۲ميلي متر و به رنگ كرمي مايل به سفيد مي با شند.
مبارزه:
اين آفت در مراحل اوليه آلودگي با دو بار محلول پاشي به فاصله
يك هفته با كار باريل ۲ در هزار كنترل مي شود.

۵-ابريشم باف ناجور Lymantria obfuscata

اين آفت يك نسل در سال دارد و به صورت تخم زمستان گذاراني مي كند. تخم هادر فروردين ماه تفريخ شده ،و لاروها از جوانه ها و برگ ها تغذيه مي كنند.اين آفت بر حسب عادت تغذيه اي در طول روز در زير سنگها يا سوراخهاي خاك مخفي شده و پس از غروب به شاخه و برگ حمله مي كند و اغلب موجب از بين رفتن كامل برگهاي درخت مي شود.
مبارزه:
استفاده از اندو سولفانو فن و الرات ۳ در هزار اين آفت را بطور مو ثري كنترل مي كند.

۶-شته گردو Chromaphis jugtanicola

تعداد زيادي از شته ها در زير برگ و نيز در روي شاخه هاي جوان گردو از شيره گياهي تغذيه مي كنند. شته ها از فروردين تا شهريور فعال هستندولي جمعيت آنها بويژه در بارندگيهاي آخر فصل افزايش مي يابد. در صورت آلودگي شديد برگها ريزش كرده ،مغز چروكيده شده و در روي شيره گياهي كپك سياه مشاهده مي شود.
مبارزه :
براي مبارزه با شته ها گرانول دي سولفاتان بايد با خاك اطراف تنه درختان مخلوط گردد. استــــــــفاده از حشره كشهايي مثل فسفا ميدون
يا دي متوات نيز شته ها را كنترول مي كند.
زنبور پارزيت trioxys pallidus نيز مي تواند بطور بيولو ژيكي شته را كنترل نمايد.

۷-پروانه فريZeuzera spp

لاروهاي جوان اين آفت از قسمت هاي داخلي پوست تغذيه مي كنند. شاخه هاي اصلي و شاخه هاي جوان را سوراخ كرده و در داخل آنها به شفيره تبديل مي شوند. برگها و شاخه هاي آلوده پژمرده شده و از بين مي روند. لاروهاي رشد كرده اين آفت به طول ۵تا۷سانتي متر و به رنگ صورتي مايل به قرمز هستنددر حاليكه پروانه ها به رنگ سفيد بوده و بالهاي زيبايي دارند.
مبارزه:
برای مبارزه بااين آفت پنبه هاي آغشته به بي سولفات كربن،پارادي كلرونبزن يا استيل استات را داخل سوراخهاقرار داده وبا گل آنها را مسدود مي كنند.

۸-كچلي گردو Gracillaria roscipinnella

كرم اين پروانه پس از يك مرحله كوتاه و چند روزه ،روي برگ درخت گردو رشد ونمو مي كند وآن را به شكل شاخ شيپوري مي پيچاند.پروانه هاي بالغ اين حشره بين خرداد وتير و سپس در مرداد وشـــهريور به پـــــــــــرواز درمي آيندوپس از دو نسل به شكل لارو پيله اي به دور خود مي تنندو زمستان را در زير خاك پنهان مي مانند.اين آفت در وسط تابستان نيز به شاخه هاي بالايي سال حمله مي كند و برگها را ابتدا به رنگ قرمز در مي آورد و بعد از پيچاندن،آنها را سياه رنگ مي كند.به طوري كه برگها منظره يخ زدگي بهاره را مي يابند.
مبارزه:
به محض ظاهر شدن كرم ها در بهار،ابتدا قطعاتي كه در سال قبل بيشتر مورد حمله اين آفت قرار گرفته اند با سموم كلارتان وتالستار سمپاشي مي شوند.

۹-سوسك شاخك بلند : Batocera horsfield
سوسك شاخك بلند پوست درخت را سوراخ مي كندو از آفات مهم گردو به شمار مي آيد.لارو اين آفت ،قسمت داخلي پوست را مي خورد و با ايجاد تونلهاي زيگزاك خود را به مغز چوب مي ر ساند .حشرات بالغ نيز از پوست درخت تغذيه مي كنند ولي خسارت زيادي ايجاد نمي كنند. حشرات كوچك و نيزحشرات بالغ را مي توان با دست جمع آوري كرد و يا اينكه سوراخ هاي ايجاد شده ،توسط اين آفات را مي توان با بي سولفات كربن تيماركرده آن را از بين برد.

۱۰ -كنه قرمزPanonychos ulmi
كنه قرمز آفتي است كه نه فقط به گردو بلكه به تعداد بسيار زيادي از درختهاي ديگر ميوه نيز خسارت مي زند.كنه قرمز فصل زمستان را به حالت تخم و اغلب به شكل گروهي در حد فاصل بين شاخه هاي سال و سال قبل ،درشكاف پوست درخت به سر مي برد .تخم اين حشره نسبت به سرماي زمستانه به حدي مقاوم است كه دماي منفي ۳۰درجه سانتي گراد را به راحتي تحمل مي كند .اغلب تخمها در اواخر فروردين و در طول ارديبهشت ماه تفريخ مي شوند كه معمولا با ظهور اولين برگ ها با شكفتن گلهاي ماده تطبيق زماني دارد.حشرات بالغ اين آفت عموما در نيمه دوم اردبهشت ماه ظاهر مي شوند . در هنگام حمله اين آفت در فصل تا بستان سطح بالايي برگها به رنگ خاكـــستري در مي آيد و برگها را در مرداد ماه شروع به ريزش مي كنند .مبارزه با اين كنه در بهار و تابستان انجام مي شود .در بهار هنگامي كه آلودگيهاي زمستانه به حالت طغيان و بحراني در مي آيند وتخم كنه روي تمام شاخه ها ديده مي شود مصرف كنه كشها توصيه مي شود.

۱۱-كنه زرد Yasates unguiculatus

اين كنه خاص درخت گردو است .حشره بالغ اين گردو از كنه ها بسيار كوچك و ريز
است كه با چشم غير مسلح ديده نمي شود. رنگ آن زرد و شكل آن كشيده وشــبيه به دانه برنج و تخم آن گرد است. ابتدا محل نيش هاي مكنده كنه زرد در زاويه هـــــاي انشــعاب رگبرگهاي ثانوي در روي رگبرگ اصلي ،سبب قهوه اي شدن رنگ آنها و سپس زرد شدن تمام برگ مي شود. به نحوي كه در آغاز رگبرگ اصلي و بعد رگبرگهاي فرعي در سطح زيرين برگ به رنگ قهوه اي روشن و مات (به شكل ستون مهره ماهي )در مي آيد و در مرحله نهايي يعني پس از زرد شدن كامل برگ ها سبب ريزش برگ مي شود. آغاز سمپاشي با كنه كش ها زما ني است كه برگها در قسمت پايين علائم آلودگي نشان بدهند.

۱۲-شپشك توت : Pseudaulacaspis pentagona
سپر مومي حشره ماده شپشك توت به شكل مخروطي و پهن به رنگ سفيد مايل به سرخ است . جسم ماده در زير سپر به رنگ زرد ،سپر حشره نر به رنگ سفيد و لارو آنها نيز به رنگ سرخ و نارنجي است .شپشك توت به تنه و بازوهاي درخت گردو حمله مي كند و لايه هاي ضخيمي از سپر هاي مو مي حجيم روي آنها انباشته مي شود .
مبارزه:
با اين حشره مي توان در زمستان با روغن زرد زمستانه مبارزه كرد ،با اين حال بهتر است در فصل رويش درخت و در طول دوره رشد گياهي بخصوص هنگامي كه لارو هاي نسل اول سر گردان هستند و هنوز به زير سپرها ي مـــحافظ نرفـته اند سمپاشي اصولي آغاز و انجام شود.

۱۳-شپشك قرمز گلابيEpidiaspis teperii

حشره ماده اين آفت به رنگ قرمز تيره است .سپرمحافظ
مومي آن كوچكتر از سپر شپشك هاي توت و تقريبا پهن و خاكستري است .اين شپشك نيز به شاخه و بازو وتنه درخت گردو حمله مي كند و بتدريج آن را ضعيف و نابود مي سازد . رشد و نمو اين حشره با رويش خزه گل و سنگ روي تنه و شاخه هاي درخت تقويت مي شود و به كمك آنها لايه هاي پوستي مطبقي مي سازد و زيرسپرآنهاپناه مي گيرد.

ب : بیماریهای گردو

۱-بيماري لكه برگي گردو Microstroma jaglandui

علائم بيماري بصورت ظهور كپك سفيد در اشكال هندسي در قسمت زير برگها است كه اين شكلها بطور نا منظم بزرگ شده و به هم متصل مي شوند.اين بيماري بوسيله دوبار سمپاشي با قارچكش سيتميك با ويستين پــودر و تابل ۵۰ ۰/۰(به نسبت ۳ در هزار ) كنترل مي شود.زمان سمپاشي در خرداد ماه بوده و به فاصله ۱۵ روز بايد تكرار شود.

۲ -باكتريوز(بلايت گردو)xanthomonas campestri f.sp juyeanelis

باكتريوز يكي از دشمنان اصلي و از بيمارهاي بسيار خطرناكي است كه مي تواند حتي تا ۸۰ ۰/۰از محصول را نابود سازد.باكتريوزدر اغلب مناطق گردو خيز فراوان است و هيچ يك از ارقام گردو هاي موجود تا كنون در مقابل اين بيماري مقاوم يا متحمل نبوده اند. اولين اثر باكتريوز روي ميوه ،ظاهر شدن لكه هاي كوچك منظمي است كه در آغاز شفاف اند وبه رنگ تيره در مي آيند و در انتها ي ميوه به قطر ۲ تا۳ سانتي متر مي رسند .آلودگي اوليه با پيشرفت سريع از پوست ميوه عبور مي كند و پوست خشك را سياه و مغز گردو را به شكل خمير ي نرم در مي آورد. وسبب ريزش آن مي شود .در روي شاخه ها باكتريوز ابتدا به رنگ سبز تيره شفاف روي شاخه هاي سالم ظاهر مي شود و به موازات رشد و نمو شاخه ،به سرعت به پيشروي ادامه مي دهدتا جايي كه مركز زخم آن مي شكافد و شا نكر ظهور ميكند . در روي برگها لكه هاي قهوه اي و سياه رنگي به قطر چند ميلي متر با حاشيه زرد مايل به سبز بوجود مي آيد.گلچه هاي شاتو نهاي آلوده تخريب شده و از بين مي روند. به دليل اينكه وجود آب براي ايجاد آلودگي ضروري است بارندگي،مه،شبنم وآبياري باراني موجب انتشار اين بيماري مي شوند.اين باكتري در صورت وجود آب آزاد از طريق روزنه ها ،زخم ها ،خراش هاو محل نيش حشرات وارد درخت ميزبان مي شود. باكتري عامل بيماري در جوانه هاي در حال خواب زمستانگذراني مي كند.به همين دليل مبارزه با آن مشكل است. با وجود اين محلول پاشي به موقع بوسيله محلول بردو و تركيبات مس آن را كنترل مي كند.سمپاشي اول هنگامي صورت مي گيرد ، كه اولين گلهاي ماده باز شده باشند .بسته به شرايط آب و هوايي سمپاشي دو نوبت ديگر به فواصل ۷روز بايد تكرار شود . استــــــفاده از مس متا ليك به ميزان ۵/۴كيلو گرم در هكتار بطور موثري اين بيماري را كنترول كرده است.

۲-بيماري آنتراكنوز Jnomonia leptostyea

عامل بيماري قارچي است كه در بهار بسيار سرد و مرطوب ،يا در اواخر تابستان وقتي كه دماي هوا پايين مي افتد و رطوبت بالا مي رود بيشتر ظاهر مي شود. برگ درخت گردو حساسترين اندام آن است و اغــــلب زودتر از ســــــــاير اندام ها ي درخت به اين قا رچ آلوده مي شو د .اولين علائم ظاهري روي برگ ،لكه هاي نامنظم خاكستري تا قهوه اي رنگ با حاشيه قهوه اي سوخته و ابعاد نسبتا بزرگي است كه روي برگ درخت گردو ظاهر و سبب ريزش برگها ي زرد قبل از خزان مي شود. علامت ظهور و خسارت اين قارچ روي شاخه ها ، لكه هاي دراز تر و فرو رفته تري است در هنگام طغيان و شدت آلودگي ،لكه هاي گردو ،قهوهاي و سياه رنگي فقط روي پوست سبز گردو ظاهر مي شوند كه اندازه ميوه را كوچك و مغز گردو را نارس نگه مي دارد . مبارزه براي جلوگيري از گسترش بيماري برگهاي ريخته شده بايد جمع آوري و سوزانده شوند .براي مبارزه با اين قارچ سمپاشي بازينب يا كا پتان (۰۰۱/۰) هنگام ظهور برگها ضروري است و بعد از سمپاشي دوم وسوم نيز با فواصل دو هفته يكبار بايد صورت گيرد.

۴-خشكيدگي سر شاخه يا شانكر گردوCytospona jcagtandis

علائم بيماري به صورت نواحي متورم يا فرو رفته در اندازه هاي مختلف است كه در روي پوست ،شاخه ها و پوست و تنه ظاهر مي شود.براي مبارزه با اين بيماري بعد از جدا كردن بافت آلوده ،خمير ۵۰درصد قارچكش اكــــسي كلريد مس را تهيه و و به محل مي مالند محلول پاشي شاخ و برگ با اكس كلر يد مس (۲ در هزار ) نيز موثر است.

۵-شانكر عميق پوست گردوErwinia rubrifaciens

شكافهاي طولي بزرگ در روي پوست تنه و شاخه ها از علائم خارجي بيماري شانكر است .از محل اين شكافها مخلوطي از شيره گياهي و باكتري عامل بيماري خارج مي شود . ترشحات باكتري به رنگ قهوه اي تا قهوه اي تيره در مي آيد و بعد از خشك شدن به نظر مي رسد كه از محل شكافها خون خارج شده است .باكتري عامل بيماري بجز زمستان در تمام طول سال مي تواند گردو را آلوده كند .مبارزه شيميايي نمي تواند اين بيماري را كنترل كند لذا بايد روش هاي پيشگيري رعايت شود . به دليل اينكه بيماري شانكر با كاهش رشد همراه است لذا نگه داشتن درخت در شرايط خوب با استفاده از تدابير زراعي ضروري است. با استفاده از تا نسيو متر بايد زمان و مقدار مناسب آبياري تعيين گردد. بعلاوه بايد از زخمي شدن شاخه ها در هنگام برداشت نيز جلوگيري شود .

۶-پوسيدگي ريشه وطوقه ناشي فيتو فتورا
تعدادي از گونه هاي phytophthora spp موجب پوسيدگي ريشه ،پوسيدگي طوقه يا هر دو مي شوند.علائم عمومي بيماري بصورت برگهاي كوچك زرد ،خزان زود هنگام كاهــش عملكرد ،خشكيدگي سر شاخه ها و بالاخره از بين رفتن و مرگ درخت است.علائم بيــــــماري بسته به گونه فيتوفترا ،درجه حرارت ،رطوبت خاك و مقاومت نسبي پايه به تدريج در برخي سالها ظاهر مي شود پوسيدگي طوقه ابتدا به صورت لكه هاي متعدد در اطراف طوقه ظاهر شده كه در مراحل بعد اين لكه ها به هم پيوسته تنه درخت را احاطه كرده وموجب مرگ آن مي شود .پوسيدگي ريشه ابتدا در نتيجه آلودگي ريشه هاي بزرگ و كوچك شروع مي شود ودر مراحل بعد ي سيستم داخلي ريشه تخريب مي گردد .حتي در صورت استفاده از سموم گازي نيز ريشه كن كردن فيتوفترا از خاك غير ممكن است . بنابراين تدابير پيشگيري كنند، مثل زهكشي مناسب جلوگيري از آلودگي هنگام عمليات زراعي ،محافظت محل پيوند و قرار دادن آن در بالاتر از سطح خاك و استفاده ازپايه هاي بسيار مقاوم براي مبارزه با پوسيدگي ريشه وطوقه بايد در نظر گرفته شود.

۷ – پوسيدگي ريشه و طوقه ناشي از قارچ آرميلاريا
اين بيماري به نام هاي ديگري مثل بيماري قارچ ريشه بلوط، پوسيدگي ريشه قارچ
خوراكي و قارچ عسلي نيز ناميده مي شود وعامــل آن قارچ armillaria mellea است. علائم بيماري شبيه پوسيدگي ناشي از فيتوفترا است و به همين دليل تشخيص آن مشكل مي باشد .مطمئن ترين روش تشخيص اين بيماري وجود رشته هاي مي سيليوم قارچ است كه به بند كفش شباهت دارد . مي سليوم هاي قارچ كه سطح خارجي آنها قهوه اي مايل به سياه و داخل آن سفيد رنگ است به سطح خارجي پوست ريشه مي چسبد. روش هاي پيشگيري شامل استفاده ازسموم گازي در خاك با سموم بي سولفيد كربن يا ميتل برو مايد ، عدم استفاده از خاك آلوده براي كاشت و مهمتر از همه استفاده از پايه هاي مقاوم است.

۹-پو سيدگي زغالي گردو Macrophomina phaseoli
پوسيدگي زغالي گردو يكي از بيماريهاي قارچي گردو مي باشد،اين بيماري در زمينهاي سنگلاخي و خشك كه با كمبودخاك زراعي مواجه هستند،اتفاق مي افتد بويژه زماني كه گردو در برابر تنش آبي قرار گيرد،شديد تر است.علائم بيماري زغالي شبيه پوسيدگي فيتوفترايي مي باشد با اين تفاوت كه پوسيدگي فيتوفترايي در مناطقي كه رطوبت خاك بالا مي باشد ،رخ مي دهد.در زمينهاي شنزار و سنگلاخي كه كمبود خاك زراعي دارند بهتر است از كود دامي پوسيده همراه باخاك زراعي در كاشت نهال استفاده نمود،همچنين آبياري نهالها بايد بطور منظم در ماههاي كه گياه با كمبود آب مواجه است ،انجام شود.